Η Νόσος της Νάξου: Ένα παράδειγμα ιδρυτικού φαινομένου κληρονομικών νοσημάτων
Abstract
Πολλές κληρονομήσιμες ασθένειες, επιπολλάζο- νται σε απομονωμένους πληθυσμούς, όπως οι νησιωτικοί, μια κατάσταση που στην Πληθυσμιακή Γενετική αποκαλείται Ιδρυτικό Φαινόμενο. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί και η Νόσος της Νάξου, μια σπάνια υπολειπόμενη αυτοσωμική αρρυθμιογόνος καρδιομυοπάθεια της δεξιάς κοιλίας (ARVC). Η νόσος αυτή, κατά κύριο λόγο, χαρακτηρίζεται από παλαμοπελματιαία κερατοδερμία, κατσαρά μαλλιά και καρδιολογικά προβλήματα, όπως αρρυθμίες αλλά και καρδιακή ανεπάρκεια. Τα φαινοτυπικά αυτά χαρακτηριστικά εκδηλώνονται από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ασθενούς, με εξαίρεση την καρδιομυοπάθεια, η οποία συνήθως εμφανίζεται κατά την εφηβεία. Ο αρχικός της εντοπισμός ήταν στο νησί της Νάξου όπου και επιπολάζεται λόγω γεωγραφικού περιορισμού, αλλά πλέον έχει υπερβεί τον γεωγραφικό φραγμό. Μια παραλλαγή της νόσου, το σύνδρομο Carvajal, παρατηρήθηκε σε περιοχές της Ινδίας και του Εκουαδόρ με μερικώς διαφοροποιημένες κλινικές εκδηλώσεις.
Υπεύθυνες για την πρόκληση της νόσου είναι πλαισιοτροποποιητικές μεταλλάξεις πρόωρης λήξης σε δυο γονίδια που κωδικοποιούν την πλακοσφαιρίνη και την δεσμοπλακίνη, πρωτεΐνες που εμπλέκονται στην διακυτταρική προσκόλληση, ενεχόμενες έτσι στην ακεραιότητα του ιστού στο δέρμα και την καρδιά. Οι μεταλλάξεις αυτές, καθώς οδηγούν σε πρόωρο τερματισμό της μετάφρασης λόγω σχηματισμού κωδικονίου λήξης, παράγουν μειωμένου μήκους πρωτεΐνη. Τα συμπτώματα της νόσου δεν είναι πάντα προειδοποιητικά. Ωστόσο, το επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό αποτελεί πιθανό σημάδι πρόγνωσης. Για τον προσδιορισμό της βαρύτητας της νόσου, ο ασθενής υπόκειται σε καρδιολογικές εξετάσεις, οι οποίες κυρίως περι- λαμβάνουν ηλεκτροκαρδιογράφημα (ECG), υπερη- χοκαρδιογράφημα (ΤΤΕ) και καρδιακό μαγνητικό συντονισμό (CMR). Η θεραπεία έγκειται στην συ- μπτωματική ανακούφιση των ασθενών με φαρμα- κευτική αγωγή, ενώ σε προχωρημένο στάδιο της νόσου ακολουθείται επεμβατική αντιμετώπιση.
References
2. AKM Monwarul Islam, Rahman T.,Chowdhury A.H., Cardiocutaneous syndrome (Naxos disease) in a Bangladeshi boy, Cardiovascular Diagnosis and Therapy, 2016; 6(5):462–465.
3. McKoy G.,Protonotarios N., Crosby A., Tsatsopou- lou A., et al, Identification of a deletion in plakoglo- bin in arrhythmogenic right ventricular cardio- myopathy with palmoplantar keratoderma and woolly hair (Naxos disease), The Lancet, 2000; 355(9221):2119-24.
4. Li G., Saguner A., Fontaine G., Naxos disease: from the origin to today, Orphanet Journal of Rare Dis- eases, 2018; 13(1):3-7.
5. Protonotarios N., Tsatsopoulou A., Naxos disease and Carvajal syndrome: cardiocutaneous disor- dersthat highlight the pathogenesis and broaden the spectrum of arrhythmogenic right ventricular cardiomyopathy, Cardiovascular Pathology, 2004; 13(4):185–94.
6. Protonotarios N., Tsatsopoulou A., Naxos disease: Cardiocutaneous syndrome due to cell adhesion defect, Orphanet Journal of Rare Diseases, 2006; 1(1):4.
7. Marcus FI, McKenna WJ, Sherrill D, Basso C, Bauce B, Bluemke DA, et al. Diagnosis of arrhythmogenic right ventricular cardiomyopathy/dysplasia: pro- posed modification of the task force criteria. Circu- lation, 2010; 121(7):1533–41.
8. Mast TP, James CA, Calkins H, Teske AJ, Tichnell C, Murray B, et al. Evaluation of structural progres- sion in Arrhythmogenic right ventricular dys- plasia/ cardiomyopathy. JAMA Cardiol., 2017; 2(3):293–302.
9. Protonotarios N, Tsatsopoulou A., Naxos disease and Carvajal syndrome: cardiocutaneous disorders that highlight the pathogenesis and broaden the spec- trum of arrhythmogenic right ventricular cardiomy- opathy. Cardiovasc. Pathol., 2004; 13(4):185–94.
10. Marino TC, Maranda B, Leblanc J, Pratte A, Bara- bas M, Dupere A, et al. Novel founder mutation in French-Canadian families with Naxos disease. Clin Genet., 2017; 92(4):451–3.
11. Dutta A, Ghosh SK, Majumder B, Majumdar R., Gen- eralized woolly hair with diventricular arrythmogen- ic cardiomyopathy: a rare variant of Naxos disease. Dermatol Online J, 2016; 22(9):2-3.
12. Lopez-Ayala JM, Pastor-Quirante F, Gonzalez-Carrillo J, Lopez-Cuenca D, Sanchez-Munoz JJ, Oliva-Sand- oval MJ, et al. Genetics of myocarditis in arrhythmo- genic right ventricular dysplasia. Heart Rhythm., 2015; 12(4):766–73.
13. Protonotarios N, Tsatsopoulou A, Fontaine G. Nax- os disease: keratoderma, scalp modifications, and cardiomyopathy. J AmAcadDermatol, 2001; 44(2):309–11.
14. Li J, Swope D, Raess N, Cheng L, Muller EJ, Radice GL. Cardiac tissue-restricted deletion of plakoglo- bin results in progressive cardiomyopathy and ac- tivation of β-catenin signaling. Mol Cell Biol., 2011; 31(6):1134-1144.
15. Leone O, Veinot JP, Angelini A, Baandrup UT, Basso
C, Berry G, et al. 2011 consensus statement on en- domyocardial biopsy from the Association for Euro- pean Cardiovascular Pathology and the Society for Cardiovascular Pathology. CardiovascPathol. 2012; 21(4):245–74.
16. Noain JA, et al. Living after sudden death: A case re- port of Naxos disease. Indian J Crit Care Med. 2012; 16(4):207-209.
17. Kim C, Wong J, Wen J, Wang S, Wang C, Spiering S, et al. Studying arrhythmogenic right ventricular dysplasia with patient-specific iPSCs. Nature,2013; 494(7435):105–10.
18. Carvajal-Huerta L. Epidermolytic palmoplantar ker- atoderma with woolly hair and dilated cardiomyo- pathy. J. Am. Acad. Dermatol., 2012; 166(3): 36–45.
19. Corrado D, Wichter T, Link MS, et al. Treatment of ar- rhythmogenic right ventricular cardiomyopathy/ dysplasia: an international task force consensus statement. Circulation, 2015; 132(5): 441-53.
20. Baykan A, Olgar Ş, Argun M, et al. Different clinical presentations of Naxos disease and Carvajal syn- drome: Case series from a single tertiary center and review of the literature. Anatol J Cardiol 2015; 15(5):404-8.
21. Smith W; Members of CSANZ Cardiovascular Ge- netics Working Group. Guidelines for the diagno- sis and management of arrhythmogenic right ven- tricular cardiomyopathy. Heart Lung Circ 2011; 20(12):757-60.
22. Kaplan SR, Gard JJ, Protonotarios N, Tsatsopoulou A, Spiliopoulou C, Anastasakis A, Squarcioni CP, McK- enna WJ, Thiene G, Basso C, Brousse N, Fontaine G, Saffitz JE: Remodeling of myocyte gap junctions in arrhythmogenic right ventricular cardiomyopathy due to a deletion in plakoglobin (Naxos disease). Heart Rhythm, 2004; 1(1):3-11.
